La césa ‘d Dumini Savio

storia 38, 25 settembre 2022
          by Grassiela Mussëtta e Gian Mariëtta

Sent agn. Na bela età. L’unica cesa an ëstil Liberty ëd Turin, un-a dle capitaj dël Liberty.

Vàire ’d noi, an passand për contrà Paisiello an borgà Montreusa, a l’han mai aussà j’euj për vardé la cesa dij salesian ëd l’oratòri ëd Michel Rua, an sël canton ëd contrà Viriglio?

Ëd sigur as trata nen ëd na faciada anciarmanta. Larga na desen-a ’d méter, tuta fàita ’d mon ross, coma tut ël rest ëd l’edifissi con ël qual scasi as mimetisa e dal qual, un cicinin alegerìa dal gris ciàir ëd la pera, as leva pen-a ’n pòch, sormontà da‘n cioché pitòst modest, ch’a riva pen-a a toché ij 22 méter. Le tre ciòche ’d bronz a rivo da la Basilica ’d Maria Ausiliatriss e a son pròpi dl’época ëd don Bòsch.

Tre scalin bass a son l’ùnich element ch’a da ’n pòch ëd solenità al portal d’ingress, pitòst sempli. Ant la lunëtta ch’a-i é ansima, dal 1999 a-i é ’n mosàich ch’a mostra Dumini Savio an mes ai giovo dl’oratòri, euvra dla scultriss e pitriss Rosana Costa. Na curiosità: la fijëttin-a con ij cavèj longh an prim pian a l’é la fija dl’artista, ch’a la buta soens ant soe euvre.

Sempre a la Costa, ant ël 2002 a l’é stàita comandà la realisassion dël mosàich ëd l’Ausiliatriss, dzora al roson, che a l’ha sostituì ’l grafì dla Vergin an mes an vòli ëd set colombe (ij don ëd lë Spìrit Sant) ch’a-i era prima: bel, ma ’n pòch ëslavà e nen fàcil da antërpreté. An prim pian, la cita dl’artista a fà companìa ’dcò a l’Ausiliatriss.

Da fianch al roson doi bej àngej ëd pera a sosten-o con j’ale ij contrafòrt dël cioché. Col a la drita, con ij cavèj gropà, a pòrta an man në scu con ij sìmboj ëd la congegassion dij Salesian, col a snistra, con la caviera libera, a mostra l’ansëgna ëd Benedèt XV, ël Papa d’antlora, mòrt pròpi ’nt ël 1922. A son meraco ’l prim indissi ëd na arsèrca stilistica, d’un desideri ëd dé na certa solenità a sta cesa, costruìa ’nt ël 1922 ant na borgà ovriéra, la Bariéra ’d Milan, che a j’inissi dël sécol passà a l’era angrandisse motobin e a l’era an camin a dotesse dle strutùre adate, coma për esempi la scòla elementar «Gabelli», an ëstil Liberty ëdcò chila.

Coj ani-lì, an efet, a son pròpi coj dël Liberty, a Turin, e a fà stupì che costa a sia praticament l’ùnica cesa an ëstil Liberty ëd nòstra sità. Contut, a fà piasì trové ch’as parla dë sta cesa an sle pàgine ’d doi lìber d’architetura Liberty turinèisa!

An vrità ij doi test a l’é nen ch’a vado tant d’acòrdi: ant un as les che la faciada a l’é na sòrt ëd rielaborassion ëd cabanon industrial e ’l cioché a arcòrda adiritura na siminèra, ant l’àutr as parla dë struttura neomedievale… ma chi a l’avrà rason? Possìbil che l’elegansa dla faciada, ant soa semplicità, a stërma un cit caplavor? Introma.

Antant ësta faciada a l’é nen an ass con la navà ùnica. An dasend la facia piata vers lë slargh tra le contrà Paisiello e Viriglio a fà n’àngol ëd 45 grado con le contrà mideme e con la cesa, costruìa giusta arlongh la contrà Viriglio. Da l’ingress, per fòrsa a pianta triangolar, i introma an cesa.

Pen-a intrà as restà colpì da la luminosa ampiëssa dla navà, ùnica, larga pì ’d des méter e longa 40, contornà da ’d pilastr ësquadrà compagnà da pilastrin pogià su feuje stilisà, ch’a ten-o su na vòlta decorà da tuta na serie d’arch a tut sest. Ij gròss pilastr, che a finisso an aria, andoa a ’ncamin-o j’arch ëd la vòlta, con ëd capitèj antarsià a feuje d’àcant, a pògio da bass ansima a ’d basament ëd fint màrmol.

Le fin-e vëdrià, ch’a arciàmo le litanìe dla Vergin, an arcòrdo che la cesa a l’è stàita dedicà fin-a da l’inissi a la Madòna dël Rosari: mach ant ël 1958, quand ch’a l’é dventà paròchia, a l’é stàita antitolà a San Dumini Savio. A son inserìe andrinta a ’d bifore ëd ciàira ispirassion a në stil neo-medieval, mentre l’àut sòco ’d màrmol a smija ispirà a lë stil pompeian.

An orìgin ij pilastr e ij costolon ëd le vòlte a crosiera a j’ero decorà a bande ch’as alternavo barosse e giaunëtte e ch’a apijavo le tonalità dël sòco. Ël restàur dë st’ann sentenari a l’ha torna arportà le fasse a le colòne, ma an tonalità giaunastre, ch’a dan a l’ambient na granda luminosità e a evidensio j’element Liberty.

Ël presbiteri, riaussà, a l’orìgin a l’era separà da na balùstra e l’autar a l’era pogià contra la muraja an fond; ansima a l’autar, ant na gròssa nicia, la statua dl’Ausiliatriss. Naturalment, dòp dël Consìli Ecuménich, l’autar a l’é avzinasse a la ciambrea dij fedej, con ij sò motiv circolar ch’a lo decòro an arcordand ël midem motiv ch’a decòra ’l sòco tut antorn a la navà, e a lassa lìber ël fondal ciàir e luminos con un grand crocifiss central.

A le muraje lateraj as treuva na Via Crucis scurpìa ’nt ël bòsch da n’artista dla Val Gardena.

Ël progetista dla cesa a l’é stàit l’architet Giulio Vallotti, coadiutor salesian, ël midem ch’a l’ha progetà vàire istituto, oratòri e ij santuàri ’d Santa Rita e dla Madòna dël Selvaggio ëd Giaven.

An seurtend, is giroma ’ncora na vira a vardé la faciada, neo bisantin-a e Liberty mës-cià ansema, diagonal rispét a le contrà, an manéra da creè un ampli sagrà, ideal per tireje ’l ris a jë spos, dè l’ùltim salùt ai mòrt, ma ’dcò per trovesse con j’amis.

Sent ani. Sent ani ch’i guardoma ’l cioché dla cesa ’d Dumini Savio coma un cit ch’a guarda la mama. La lus a l’orisont për ël marinar ch’a torna da sò viagi.

Un sìmbol për tuta la borgà e un faro ambajant për noi ch’i soma nà e vivù a l’ombra dël cioché ’d Montreusa.